Μια λίστα με 26 παραδείγματα & Ορισμός στην Ψυχολογία (μέρος Α)
Courtney Ackerman, MSc.,
Οι περισσότεροι άνθρωποι θέλουμε να νιώθουμε όμορφα, και τα θετικά συναισθήματα σίγουρα μας κάνουν να νιώθουμε ακριβώς έτσι. Δεν χρειάζεται απαραίτητα κάποιος βαθύτερος λόγος ή αιτία πίσω από αυτά για να μπορούμε να τα απολαύσουμε-η επίδραση είναι άμεση.
Το να βιώνει κανείς συναισθήματα όπως της χαράς, του ενθουσιασμού, της ευχαρίστησης, της ελπίδας και της έμπνευσης είναι ζωτικής σημασίας για όποιο άτομο θέλει να ζήσει μια ευτυχισμένη, υγιή ζωή. Ευτυχώς, δεν είναι απαραίτητο να βιώνει κανείς ταυτόχρονα όλα τα θετικά συναισθήματα μαζί ή ακόμα και όλη την ώρα για να μπορεί να δρέψει τα οφέλη τους. Συχνά είναι οι φευγαλέες στιγμές αυτές που δίνουν αξία σε μια δύσκολη ζωή γεμάτη προβλήματα, σαν το αλατοπίπερο που της δίνει νοστιμιά.
Τι είναι τα θετικά συναισθήματα; Ένας ορισμός
Πριν να βουτήξουμε για τα καλά στα θετικά συναισθήματα, ας βάλουμε κάτω το τι σημαίνουν τα συναισθήματα, πόσο μάλλον τα θετικά συναισθήματα για να μπορούμε να συνεννοούμαστε.
Τα θετικά συναισθήματα δεν είναι απλά «αισθήματα χαράς» που κυνηγάμε για τη στιγμιαία απόλαυση-όπως άλλωστε και τα αρνητικά συναισθήματα, παίζουν και αυτά ένα σημαντικό ρόλο στην καθημερινότητά μας.
Υπάρχουν πολλοί τρόποι να ορίσει κανείς ένα «συναίσθημα» αλλά σε γενικές γραμμές οι θεωρίες ανήκουν σε δύο σχολές:
α) Συναισθήματα είναι καταστάσεις ή αισθήματα που δεν μπορεί κανείς να προκαλέσει κατά βούληση
ή
β) Συναισθήματα είναι συμπεριφορές ή αντιδράσεις σε συγκεκριμένες καταστάσεις ή ένα αντικείμενο, όπως οι αποφάσεις/κρίσεις. (Zemach, 2001).
Οι περισσότεροι σύγχρονοι ερευνητές τείνουν προς τον δεύτερο ορισμό, θεωρώντας τα συναισθήματα ως απόρροια ή αποτέλεσμα, ή που έχουν προκληθεί από κάποια δράση, ή όντως στην πλευρά του αποδέκτη μιας δράσης.
Οι συνέπειες του να επιλέξει κανείς μια εκ των δύο θεωρήσεων ως πιο σωστή είναι μεν ενδιαφέρουσα ως προς την ανάλυσή της, αλλά όσον αφορά την κατανόηση των θετικών συναισθημάτων και του ρόλου τους από ψυχολογικής πλευράς, δεν είναι απαραίτητο να ταχθεί κανείς στην μία πλευρά: τελικά το αν μπορούμε να επιλέξουμε συνειδητά τα θετικά συναισθήματα που βιώνουμε ή το αν αυτά είναι άμεσο αποτέλεσμα κάποιας δράσης ή βιώματος δεν έχει τόσο σημασία-αυτό που έχει σημασία για τον ειδικό ψυχικής υγείας που μελετάει τα θετικά συναισθήματα είναι οι επιδράσεις έχουν αυτά στο άτομο.
Επικεντρώνοντας περισσότερο στα θετικά συναισθήματα, υπάρχουν δυο δημοφιλείς τρόποι να τα ορίσει κανείς που χαλαρά αντιστοιχούν με τις δύο θεωρήσεις που προαναφέρθηκαν. Έχουν ορισθεί ως «πολυπαραγοντικές τάσεις αντίδρασης» με μικρή περίοδο συνολικής διάρκειας (Fredrickson, 2001), που σαν ορισμός είναι πιο κοντά στην δεύτερη θεώρηση, αλλά και έχουν ορισθεί επίσης και ως πνευματικές εμπειρίες με έντονο και απολαυστικό χαρακτήρα (Cabanac, 2002)-κάτι που παρακολουθεί περισσότερο την πρώτη θεώρηση.
Όποιον ορισμό και να επιλέξει κανείς ως πιο ταιριαστό για τα θετικά συναισθήματα, τα πιο σημαντικά ζητήματα που πρέπει να λάβουμε υπόψιν είναι τα εξής: α) ποια συναισθήματα θεωρούνται ως τέτοια, β) ποιος είναι ο λόγος ύπαρξής τους ή το νόημά τους γ) πως μπορεί κανείς να βελτιώσει το πως τα βιώνουμε-είτε ποσοτικά, είτε ποιοτικά- και τέλος δ) ποιες είναι οι επιδράσεις τους πάνω μας.
Λέξεις για τα θετικά συναισθήματα που χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητά μας
Πάμε να δούμε το πρώτο ζήτημα: ποια συναισθήματα είναι θετικά
Η λίστα με τα θετικά συναισθήματα που βιώνουν τα άτομα είναι σχεδόν ανεξάντλητη. Και δεν είναι όλες οι λέξεις που ακολουθούν «συναισθήματα» με τον τρόπο που τα θεωρούν οι ειδικοί, όμως είναι οι λέξεις που χρησιμοποιούμε πιο συχνά όταν περιγράφουμε οι ίδιοι τα συναισθήματά μας, και αυτές οι λέξεις αποτελούν μια καλή βάση αναφοράς για τα θετικά συναισθήματα όπως αυτά συχνά βιώνονται.
Χαρά – μια αίσθηση ευδαιμονίας, ευτυχίας και πιθανόν ευχαρίστησης και ανάτασης, συχνά βιώνεται ως μια στιγμιαία κορύφωση λόγω του ότι βιώνουμε κάτι «καλό».
Ευγνωμοσύνη – Μια αίσθηση ότι νιώθουμε αναγνώριση για κάποια συγκεκριμένη ευεργεσία της οποίας είμαστε αποδέκτες αλλά και ένα γενικό συναίσθημα ότι αναγνωρίζουμε αυτά που έχουμε, συχνά συνδυάζεται με ταπεινότητα ή ακόμα και ευλάβεια.
Γαλήνη – μια ήρεμη και ατάραχη αίσθηση αποδοχής του εαυτού.
Ενδιαφέρον – μια αίσθηση περιέργειας ή έντονη γοητεία προς κάτι ή κάποιον που επιβάλλει και αιχμαλωτίζει την προσοχή μας.
Ελπίδα – μια αίσθησης αισιοδοξίας και προσδοκίας ενός θετικού μέλλοντος.
Περηφάνεια – μια αίσθηση αποδοχής του εαυτού και ευχαρίστηση με την γνώση ότι έχει επιτευχθεί κάτι, ότι κατέχουμε μια δεξιότητα, ή και ακόμα και κάποια αίσθηση ανωτερότητας για κάποιο προσωπικό μας χαρακτηριστικό/γνώρισμα.
Διασκέδαση – μια ανάλαφρη αίσθηση απόλαυσης και ευχαρίστησης, συχνά συνοδευόμενη από χαμόγελα και αβίαστο γέλιο.
Έμπνευση – ή αίσθηση ότι νιώθουμε απορροφημένοι, σε κατάσταση ψυχικής ανάτασης και γεμάτοι θετικά κίνητρα ως αποτέλεσμα κάποιας κατάστασης στην οποία υπήρξαμε μάρτυρες.
Δέος – το συναίσθημα που προκαλείται όταν βρισκόμαστε ενώπιον κάτι μεγαλειώδους, συναρπαστικού, κάτι που μας κόβει την ανάσα, κάτι που πυροδοτεί μέσα μας μια αίσθηση ευγνωμοσύνης που μας συνεπαίρνει.
Ψυχική Ανάταση – το συναίσθημα που μας πλημμυρίζει όταν βλέπουμε κάποιον να κάνει πράξεις με καλοσύνη, γενναιοδωρία και αρετή, εμπνέοντας μας να δράσουμε με παρόμοιο τρόπο εφεξής.
Αλτρουϊσμός – συνήθως αναφέρεται σε πράξεις ανιδιοτέλειας, αυτοθυσίας και γενναιοδωρίας απέναντι σε τρίτους, αλλά μπορεί να περιγράφει και το συναίσθημα που γεννιέται μέσα μας όταν βοηθάμε τους άλλους.
Ικανοποίηση – μια αίσθηση απόλαυσης και ευχαρίστησης που προκύπτει από την επίτευξη κάποιου στόχου ή από την κάλυψη κάποιας ανάγκης.
Ανακούφιση – μια αίσθηση χαράς που προκύπτει όταν σε μια αβέβαιη κατάσταση το αποτέλεσμα είναι το καλύτερο δυνατό, ή ακόμα όταν ένα πιθανό αρνητικό αποτέλεσμα μπορεί τελικά να αποφευχθεί.
Τρυφερότητα – συναισθηματικός δεσμός προς κάποιο άτομο ο οποίος συνοδεύεται από συμπάθεια και απόλαυση που συνδέεται με την κοντινή παρουσία του ατόμου αυτού.
Κέφι – η αίσθηση ότι όλα είναι γεμάτα ελπίδα, το να έχεις όρεξη και θετική ενέργεια, να είσαι εμφανώς χαρούμενος, η αίσθηση ότι όλα σου πάνε όπως τα θες.
Έκπληξη (ευχάριστη!) – αίσθηση ανέλπιστης ευχαρίστησης όταν κάποιος μας προκαλεί απρόβλεπτη, ξαφνική χαρά ή μια κατάσταση που προκύπτει πολύ καλύτερα από ότι είχαμε ελπίσει.
Εμπιστοσύνη – συναίσθημα που περιλαμβάνει έντονη αίσθηση αυτοσεβασμού και πίστης στον εαυτό, μπορεί να απευθύνεται σε συγκεκριμένη κατάσταση ή δραστηριότητα ή να είναι πιο οικουμενικό σε φάσμα.
Θαυμασμός – ένα ζεστό συναίσθημα αποδοχής, σεβασμού, και εκτίμησης για κάποιον ή κάτι
Ενθουσιασμός – ένα αίσθημα έξαψης/διέγερσης, συνοδευόμενο από κίνητρο και αφοσίωση
Ανυπομονησία – μοιάζει με τον ενθουσιασμό αλλά σε πιο ήπια εκδοχή, μια αίσθηση ετοιμότητας και προσμονής για κάτι.
Ευφορία – έντονη αίσθηση διάχυτης ευτυχίας ή χαράς, συχνά βιώνεται όταν κάτι εξαιρετικά θετικό και συναρπαστικό συμβαίνει.
Ικανοποίηση– γαλήνια, καθησυχαστική και ήπια αίσθηση χαράς και ευημερίας.
Απόλαυση – μια αίσθηση ότι προσλαμβάνουμε ευχαρίστηση, τέρψη, ικανοποίηση από ότι συμβαίνει γύρω μας, ειδικά κατά τη διάρκεια δραστηριότητας στον ελεύθερο χρόνο μας ή σε κοινωνικές συγκεντρώσεις.
Αισιοδοξία – θετικό και οπτιμιστικό συναίσθημα που μας ενθαρρύνει να προσμένουμε ένα λαμπρό μέλλον, ένα μέλλον κατά το οποίο πιστεύουμε ότι «όλα θα πάνε καλά».
Ευτυχία – ένα συναίσθημα απόλαυσης και ικανοποίησης με το πως έχουν τα πράγματα, μια γενικευμένη αίσθηση πληρότητας και πάθος για τη ζωή.
Αγάπη – πιθανόν το πιο ισχυρό από όλα τα θετικά συναισθήματα, η αγάπη είναι ένα συναίσθημα βαθιάς στοργής προς κάποιον, σε συνδυασμό με την ετοιμότητά μας να προβάλλουμε τις προσωπικές του ανάγκες πιο πάνω από τις δικές μας, μπορεί να απευθύνεται σε ένα μεμονωμένο άτομο, σε μια ομάδα ατόμων αλλά ακόμα και προς όλη την ανθρωπότητα.
Αυτή η λίστα περιέχει ένα καλό δείγμα θετικών συναισθημάτων που βιώνουμε, αλλά σίγουρα δεν είναι εξαντλητική-Είμαι σίγουρη ότι μπορούμε να σκεφτούμε τουλάχιστον ένα ή δύο ακόμα!
Τώρα που έχουμε μια ιδέα για τα είδη των συναισθημάτων στα οποία αναφερόμαστε, μπορούμε να περάσουμε στο επόμενο σημαντικό ζήτημα:
Γιατί χρειαζόμαστε τα Θετικά Συναισθήματα; Ποια είναι η Αξία τους;
Πέραν από το να νιώθουμε «όμορφα», τα θετικά συναισθήματα είναι επίσης σημαντικό κομμάτι του συνολικού παζλ της ευτυχίας μας.
Παρόλο που μάλλον δεν θα αποκτήσουμε την μόνιμη ευτυχία και ευημερία βασιζόμενοι σε προσωρινές ηδονιστικές απολαύσεις και μόνον, τα θετικά συναισθήματα συχνά αποτελούν τη θεμέλια λίθο για τις φευγαλέες αλλά γεμάτες νόημα στιγμές που δίνουν αξία στην ζωή μας: για παράδειγμα, η χαρά που νιώθουμε όταν λέμε «Δέχομαι!» στην πρόταση γάμου του συντρόφου μας, όταν νιώθουμε να ξεχειλίζουμε από αγάπη όταν έχουμε στην αγκαλιά μας το νεογέννητο μωρό μας για πρώτη φορά, όταν βιώνουμε έντονη ικανοποίηση σε σημαντικά άλματα στην καριέρα μας κλπ.
Παρόλο που τα θετικά συναισθήματα με την πρώτη ματιά δεν έχουν και τόσο σημαντικό σκοπό πέραν από το να μας κάνουν να νιώθουμε «όμορφα», στην πραγματικότητα επιτελούν αρκετές σημαντικές διεργασίες.
Ο ρόλος των Θετικών Συναισθημάτων στην Ψυχολογία
Το νόημα ύπαρξης των θετικών συναισθημάτων εξαρτάται από το ποιον θα ρωτήσουμε: σίγουρα θα λάβουμε διαφορετική απάντηση από τους ειδικούς διαφορετικών τομέων/πεδίων.
Ένας εξελικτικός ψυχολόγος θα απαντούσε «για να ισχυροποιήσουν τις πιθανότητες επιβίωσης και αναπαραγωγής των ανθρώπων».
Μια κοινωνική ψυχολόγος μπορεί να αποκρινόταν ότι χρειάζονται «για να δημιουργηθούν οι δεσμοί που μας ενώνουν με τους άλλους».
Μια θετική ψυχολόγος μπορεί να έλεγε «για να δώσει νόημα στην ζωή μας».
Ή ακόμα, μπορεί και να έλεγε «για να διευρύνουν την συναίσθηση μας και να χτίσουν τα εσωτερικά αποθεματικά μας». Αυτό είναι και το «ζουμί» της επαναστατικής θεωρίας της Barbara Fredrickson “Broaden-and-Build Theory” (Θεωρία διεύρυνσης και οικοδόμησης) των θετικών συναισθημάτων. Θα αναλύσουμε λίγο περισσότερο αυτήν την θεωρία λίγο πιο κάτω.
Μια συνοπτική περίληψη της Θεωρίας Broaden-and-Build Theory της Fredrickson
Η Fredrickson πρωτοπαρουσίασε την θεωρία Broaden-and-Build Theory of positive emotions το 1998. Η θεωρία αυτή παρέχει μια πειστική εξήγηση του νοήματος ύπαρξης των θετικών συναισθημάτων: υπάρχουν για να διευρύνουν το μυαλό μας, να ανοίγουν και να διευρύνουν τα όρια της συναίσθησής μας, να διευκολύνουν την οικοδόμηση και την ανάπτυξη των εσωτερικών μας αποθεμάτων συμπεριλαμβανομένων και των γνώσεων, των δεξιοτήτων, των ικανοτήτων και των σχέσεων μας.
Με τα λόγια της ίδιας της Fredrickson:
“…αυτά τα θετικά συναισθήματα διευρύνουν το στιγμιαίο ρεπερτόριο σχέσης-δράσης του ατόμου: η χαρά, πυροδοτεί την επιθυμία για παιχνίδι, το ενδιαφέρον πυροδοτεί την εξερεύνηση, η ικανοποίηση πυροδοτεί την επιθυμία να γευτούμε και να αφομοιωθούμε, και η αγάπη, πυροδοτεί ένα επαναλαμβανόμενο κύκλο αλληλουχίας της κάθε επιθυμίας μέσα στα πλαίσια ασφαλών, κοντινών σχέσεων» (2004, p. 1367).
Οι επιδράσεις αυτών των συναισθημάτων έρχονται σε απόλυτη αντίθεση με τις επιδράσεις των αρνητικών συναισθημάτων, ή εκείνων που βιώνει το άτομο σε επικίνδυνες καταστάσεις (πχ. φόβος, τρόμος, άγχος) που συνήθως έχουν ως αποτέλεσμα να περιορίζουν τη ματιά μας, να κρύβουν τις μυριάδες επιλογές που έχουμε στην πραγματικότητα και να μας εμφανίζουν μία ή δύο που θα εξυπηρετούσαν καλύτερα το ένστικτο της επιβίωσης μας.
Σε τέτοιες επικίνδυνες καταστάσεις, οι αυτόματες αντιδράσεις είναι ζωτικής σημασίας για να διασφαλιστεί ότι θα βγούμε ζωντανοί, όμως σε καταστάσεις όπου δεν απειλείται η ζωή μας δεν χρειάζεται να έχουμε τόσο στενή οπτική ούτε να περιορίζουμε τις επιλογές μας.
Εκεί λοιπόν είναι τα θετικά συναισθήματα που έχουν το προτέρημα-αντί να μας περιορίζουν, διευρύνουν την οπτική μας επιτρέποντας δημιουργική σκέψη και δράση. Αντί να επικεντρώνουν τη ματιά μας σε μία ή δύο αντιδράσεις, διευρύνουν την συνείδησή μας ώστε να μπορεί να επεξεργαστεί ένα μεγαλύτερο εύρος αντιδράσεων από τις οποίες τελικά μπορούμε να επιλέξουμε.
Αυτή η διεύρυνση των οριζόντων μας, μας επιτρέπει να παίζουμε, να μαθαίνουμε, και να αποκτούμε γνώσεις και δεξιότητες διαρκείας τις οποίες θα έχουμε ως εφόδια για μια ζωή. Αυτές οι ικανότητες μπορεί να είναι σωματικές, συναισθηματικές, ψυχολογικές, κοινωνικές ακόμα και πνευματικές αλλά σε κάθε περίπτωση, ικανότητες που αποκτώνται μέσα από αυτήν τη διεργασία διεύρυνσης, είναι ανθεκτικές στο χρόνο.
Αυτές οι ικανότητες που αποκτήθηκαν ή αναπτύχθηκαν μέσα από το βίωμα των θετικών συναισθημάτων έχει αποδειχθεί ότι κατ’ επέκταση έχουν σημαντικά οφέλη σε όλες της πτυχές της ζωής μας. Στην μεγαλύτερη ομπρέλα της ψυχοσωματικής υγείας, τα θετικά συναισθήματα μπορούν να έχουν πραγματικά υπέροχα αποτελέσματα.
Σημ: Η συνολική βιβλιογραφία του πρωτοτύπου παρατίθεται ολόκληρη στο τέλος του B μέρους
Μετάφραση-επιμέλεια από τα Αγγλικά από τη σελίδα :
www.positivepsychology.com/positive–emotions–list–examples–definition–psychology/
Αρετή Κοκκώση-Δημητρακοπούλου